Het begin van het einde; 70 jaar D-Day

Hier is het begonnen. Het begin van het einde. Duizenden militairen. In het diepste geheim en in het holst van de nacht. Die spanning, dat geweld en al die pijn… al zijn we bijna 70 jaar verder, het is nog steeds voelbaar. Hier in Normandië. Het nu zo vredige Normandië.



Als kind van de babyboomgeneratie is het nauwelijks te bevatten. Natuurlijk hadden we het erover tijdens geschiedenislessen. En mijn fascinatie ging verder dan dat. Boeken en documentaires versleet ik en elk verslag ging steevast over dit onderwerp. Die Tweede Wereldoorlog had zoiets onwerkelijks. Dat is niet te bevatten. Zelfs nu niet, terwijl ik terugdenk aan de reis langs alle musea, monumenten, belangrijke plaatsen en begraafplaatsen. Indrukwekkend beschrijft niet half hoe deze reis werkelijk is. En omdat het op 6 juni 2014 alweer 70 jaar geleden is, grijpen we dit moment aan om de reis langs de kust te maken.

Andere kijk
Misschien is het omdat ik vrouw ben, dat ik anders naar oorlog kijk. De mannen die me deze reis vergezellen zijn onder de indruk van de wapens, van de voertuigen en van de strategieën. Als volleerde bevelhebbers discussiëren zij over wat goed was en wat fout. En alles waar ik aan kan denken is de persoonlijke en sociale kant. De dappere mannen, de achtergebleven vrouwen, de families die hier woonden. Als dit gebied zich kon uiten als mens, dan zou ze tot in de eeuwigheid wenen.



Operatie Overlord
Deze grote invasie door de westerse geallieerden in het door Duitsland bezette West-Europa ging van start onder de codenaam Operatie Overlord. In plaats van de dichtstbijzijnde kust vanaf Groot-Brittannië te bestormen werd zorgvuldig gekozen voor een minder voor de hand liggende plaats om aan land te gaan. Dit werd het kustgebied ter hoogte van Sainte-Mère-Eglise tot en met Caen. De operatie startte op 6 juni 1944 om 6.30 uur en duurde tot 25 augustus, toen Parijs werd bevrijd. Een immense veldslag die zijn weerga niet kent. Tot zover de geschiedenisles.

Weetje: tijdens Operatie Overlord landen 135.000 mannen en circa 20.000 voertuigen op de vijf uitgekozen stranden Utah, Omaha, Gold, Juno en Sword.

Historisch besef
Normandië is nu onlosmakelijk verbonden met de oorlog. En dat is voor veel mensen ook de reden om naar deze streek af te reizen. Niet onbegrijpelijk, want er is hier zoveel te zien en ‘voelen’ uit die tijd dat ik persoonlijk vind dat eenieder hier naartoe behoort te gaan, om te beseffen wat hier in de historie heeft afgespeeld. Dat de streek bovendien prachtige verstilde landschappen kent en ontelbaar veel campings telt is zeker een pluspunt.



Dat de ‘Slag om Normandië’ nu een commerciële trekpleister is, doet aan de historie geen afbreuk. Tientallen officiële musea en nog zo’n aantal officieuze verzamelingen geven een goed beeld van wat er in die tijd gebeurd is. Belicht vanuit de inwoners, vanuit de militairen en – elk verhaal heeft meerdere kanten – ook vanuit de tegenstander. Voor mijn medereizigers waren er meer dan genoeg wapens en voertuigen te zien. Voor de persoonlijke kant van mijn verhaal waren er verbazingwekkend veel echte beelden, veelzeggende foto’s uit die tijd en ooggetuigenverslagen die in beeld kwamen. De oorlog kwam bijna weer tot leven.



Musea
We starten onze reis naar het verleden in het Mémorial de Caen. Hier zijn exposities rondom D-Day, ofwel de ‘Slag om Normandië’. In de filmzaal start onze ontdekking met een indrukwekkende vertoning van live beelden en de expositie is een naadloos vervolg op deze film. Een mooi begin op een bijzondere locatie, waar de historische ondergrondse bunker sinds eind 2013 geopend is voor publiek. Voor ons net te laat, maar voor wie komend seizoen gaat, zeker een aanrader!

Tip: het Mémorial de Caen heeft een app om vooraf al kennis te maken met het museum. Gratis te downloaden voor Apple en Android.



Als je interesse is gewekt door de live beelden in het Mémorial, dan mag een bezoek aan Arromanches 360 niet ontbreken. De film die hier sinds begin 2013 draait wordt HD vertoond op 9 schermen die rondom je gesitueerd zijn. Je komt hier ogen en oren tekort en dat maakt dat het nog heftiger binnenkomt. Kinderen onder de 10 jaar mogen gratis naar binnen, volwassenen betalen ca. €5,- en een combiticket voor beide musea kost ca. €16,-.

Als je toch in Arromanches bent, loop dan zeker vanaf de heuvel naar het dorp onderaan de heuvel, waar je het landingsmuseum Débarquement d’Arromanches’ vindt. Hier veel strategische inzichten, verzamelde attributen en bovendien een prachtig uitzicht op de baai en de schepen die voor de kust tot zinken zijn gebracht om een natuurlijke haven te vormen. Het is een klein museum, dus prima te combineren. Bovendien kun je in dit kleine dorpje ook leuke souvenirs kopen en even rondlopen.



Overlord
Nieuw sinds 2013 is het Overlord museum Omaha Beach. Het is geopend in juni van het vorige jaar en ligt aan dezelfde rotonde als de Amerikaanse begraafplaats van Colleville-sur-Mer. Twee vliegen in één klap dus! In dit nieuwe museum is een unieke collectie tentoongesteld van meer dan 10.000 oorlogsgerelateerde items en meer dan 35 voertuigen, tanks en kanonnen. De levensgrote en volledig in stijl aangeklede poppen maken de collectie af.

Zoals gezegd ligt aan de andere kant van de rotonde de Amerikaanse begraafplaats, die uitsteekt over het strand van Omaha. De kapel, gedenksteen en de tuin van de vermisten eren en herinneren de 9387 soldaten die hier begraven liggen en zij die nooit gevonden zijn. Let op: fotograferen of filmen is hier niet toegestaan!



Tussenstops
Onderweg naar departement La Manche, maken we een tussenstop bij Pointe du Hoc, een strategische verdedigingszone aan de Normandische kust en onderdeel van de Atlantische Muur die door de Duitsers gebouwd werd. Vanaf dit uitkijkpunt lijkt het bijna onmogelijk dat de geallieerden hier de kliffen beklommen hebben. Zo steil en hoog! De kraters in dit gebied en de diverse bunkers en schuilkelders zijn stille getuigen van de strijd die hier gevoerd moet zijn.

Een andere tussenstop voor ons is de Duitse begraafplaats La Cambe, tussen Bayeux en Isigny en op korte afstand van Pointe du Hoc. Een begraafplaats die duidelijk ingetogener is dan de eerdere Amerikaanse begraafplaats, maar door alle kleine kruisjes en de wetenschap dat hier meer dan 20.000 soldaten begraven liggen – waarvan velen niet ouder dan 18 – 20 jaar - is dit niet minder indrukwekkend.

Utah Beach
Alle invasiestranden hebben prachtige Amerikaanse namen gekregen. Utah Beach werd door Amerikaanse troepen ingenomen en hier, op de bunkers van de vijand, werd het Musée du Débarquement Utah Beach gebouwd, waar vooral de vele foto’s en achtergrondverhalen mijn aandacht trekken. Lopend door het gebouw zijn er veel korte filmpjes en geluidsfragmenten van ooggetuigen die tot de verbeelding spreken. Bovendien heb je hier fenomenaal uitzicht op het strand waar duizenden een hevige strijd streden. Een bijzondere plek! Eyecatcher van dit museum is absoluut de hangar met daarin een echte Amerikaanse B-26 Marauder, die erbij staat alsof hij elk moment weer kan worden ingezet. Voor de kenners is deze tweemotorige middelzware bommenwerper absoluut een reden om naar dit museum af te reizen.



Tip: ook het monument naast het museum vertelt een verhaal. Een verhaal dat lang verzwegen is! Over geallieerden die tijdens hun laatste oefeningen aan de overzijde van de zee door de Duitsers werden ontdekt, door het vele radiocontact. Nog voordat de oorlog voor hen begon was deze door een Duits bombardement al afgelopen.

Sainte-Mère-Eglise
Doordat het dorpje Sainte-Mère-Eglise weinig verzet heeft geboden is het – gezien het oorlogsgeweld – nog bijzonder intact gebleven. De kerktoren steekt hier nog fier boven het dorp uit, alsof hij zeggen wil ‘ik heb alles gezien’. Wie ook alles heeft gezien is de onfortuinlijke paratrooper die tijdens de nachtelijke dropping met zijn parachute aan de torenspits bleef hangen. Doof van het klokkenspel, wist hij echter wel te overleven en was hij tot aan zijn dood in 1969 een graag geziene gast, en ereburger van het dorp dat zijn hart had gestolen. Om deze goede afloop te vieren eten we in het restaurant dat naar hem vernoemd is ‘Auberge Le John Steele’ (aubergejohnsteele.com) dat in de straat naar het kerkplein gelegen is.



Uiteraard is in dit dorp een museum te vinden dat alles vertelt over deze landing van de paratroopers. Het Airborne museum, met een tweetal loodsen – een derde is in aanbouw – geeft meer achtergrondinformatie over deze landingen en kent een bijzondere collectie aan officiële uniformen. Daarbij kun je hier zelfs een vliegtuig van binnen bekijken, zoals dat gebruikt werd tijdens de invasie.

Gemeen bouwwerk
Ook onderdeel van de Atlantische muur was het ‘gemene’ Batterie d’Azeville (patrimoine.manche.fr). Ik zeg gemeen, omdat dit soort stellingen de slechtheid van de mens wat mij betreft benadrukt. Van deze bunkers werden namelijk de façades geschilderd, alsof het lieflijke huisjes langs de kuststrook waren. De batterij is een verdedigingswerk met een indrukwekkend onderaards gangenstelsel met verschillende ruimtes en een compleet verdedigingssysteem. Het was bovendien één van de hoofddoelwitten tijdens de invasie. Een wandeling door dit gangenstelsel, met Nederlandse audiotour, laat de rillingen over je lichaam lopen. De façades worden sinds 2013 opgeknapt, zodat de camouflage van deze kazemat nog beter zichtbaar wordt.



Bayeux
Aan de ene kant heb ik er genoeg van. Ik kan of wil eigenlijk niets meer horen over wat hier allemaal is gebeurd. En toch wil ik meer horen en zien. Alsof ik het verplicht ben aan hen die ons vrijheid gaven. Onze laatste stop, tijdens deze reis door de pijnlijke historie van Europa, maken we in Bayeux. Ook hier bezoeken we een begraafplaats. Na de Amerikaanse en Duitse is hier de Engelse begraafplaats aan de beurt. Een stuk kleinschaliger dan de eerdere twee, met ‘maar’ 4648 graven. Waar overigens ook zo’n 500 Duitse soldaten begraven liggen, een bijzondere combinatie.



Vanaf de begraafplaats zien we de kathedraal van Bayeux al in de verte. Een blikvanger die niet onopgemerkt kan blijven en die bovendien, net als het oude centrum, intact is gebleven. We brengen een bezoek aan het imposante bouwwerk en nemen, in alle rust van de kerk, afscheid van deze indrukwekkende streek en alle mensen die hier geleden hebben. We zijn er stil van.

Meer informatie
De invasiestranden van D-Day zijn verdeeld over verschillende departementen. Wij bezochten de stranden in het departement La Manche en Calvados. In de gehele regio zijn veel campings te vinden, bijna in elk gehucht wel één. Een overzicht van campings en camperplaatsen in Normandië is te vinden op normandie-tourisme.fr/nl. Voor meer informatie over deze streek, of Frankrijk in het algemeen, kun je ook terecht op rendezvousenfrance.com. Meer lezen over alle musea en monumenten die te maken hebben met D-Day? Kijk dan op normandiememoire.com (Engelstalig) voor een overzicht en meer informatie.

Bekijk hier alle campings in Normandië

Tekst en beeld: Janine Klein